„wypowiedzenie przez Turcję Konwencji stambulskiej stanowi celowo regresywny środek, który ogranicza zakres ochrony praw człowieka i praw kobiet i jest niezgodne z tureckim obowiązkiem należytej staranności wynikającym z Konwencji CEDAW, aby zapobiegać przemocy i chronić kobiety i dziewczęta” – publikujemy tłumaczenie stanowiska Komitetu CEDAW
Komitet ds. Likwidacji Dyskryminacji Kobiet ONZ [CEDAW – The Committee on the Elimination of Discrimination against Women] ponownie wyraża głębokie rozczarowanie i zaniepokojenie decyzją Turcji, oficjalnie notyfikowaną Radzie Europy w marcu 2021 r., o wycofaniu się z Konwencji Rady Europy nr 210 (2011) o zapobieganiu i zwalczaniu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej, lepiej znanej jako Konwencja Stambulska.
Przyjęcie tej decyzji w trakcie pandemii COVID-19 może pogłębić braki w ochronie kobiet i dziewcząt w czasie, gdy przemoc wobec kobiet ze względu na płeć (gender-based violence against women – GBVAW) narasta, a tym samym podważa międzynarodowy system praw człowieka mający na celu zapobieganie i ochronę kobiet i dziewcząt przed tym rodzajem przemocy. Taki bezprecedensowy akt nie może mieć i nie ma ważnej podstawy ani uzasadnienia.
Konwencja w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet (Konwencja CEDAW), do której Turcja przystąpiła w 1985 r., jest jedynym prawie powszechnie wiążącym instrumentem międzynarodowym, który kompleksowo chroni prawa kobiet, w tym ich prawa do wolności od dyskryminacji i GBVAW. W swoim ogólnym zaleceniu nr 19 (1992) dotyczącym przemocy wobec kobiet, Komitet zdecydowanie ustanowił GBVAW formą dyskryminacji kobiet zakazaną przez Konwencję CEDAW. W swojej ogólnej rekomendacji nr 35 (2017), aktualizującej ogólną rekomendację nr 19, przypomniał, że opinio iuris i praktyka państwowa sugerują, że zakaz GBVAW przekształcił się w zasadę zwyczajowego prawa międzynarodowego.
Konwencja CEDAW wymaga, aby państwa-strony wyeliminowały dyskryminację kobiet „wszelkimi stosownymi środkami” i „bezzwłocznie”. Obowiązek ten ma charakter natychmiastowy, jak stwierdzono w ogólnym zaleceniu nr 28 (2010) dotyczącym podstawowych zobowiązań państw-stron na podstawie art. 2 Konwencji CEDAW, który nie zezwala na środki wsteczne.
Przestrzeganie regionalnych instrumentów i standardów praw człowieka wzmacnia prawa zapisane w Konwencji CEDAW i jest ważnym elementem realizacji przez państwa-strony ich zobowiązań wynikających z Konwencji. Jako wyjątkowy instrument regionalny i najbardziej szczegółowy międzynarodowy standard ochrony przed GBVAW, Konwencja stambulska jest istotną platformą uzupełniającą CEDAW na poziomie regionalnym w celu realizacji prawa kobiet i dziewcząt do wolności od przemocy.
Będąc pierwszym krajem, który ratyfikował i użyczył swojej nazwy Konwencji stambulskiej, Turcja zawsze była uważana za strażnika Konwencji. Ponadto Turcja od dziesięcioleci jest liderem w zakresie praw kobiet w regionie, demonstrując swoje zaangażowanie na rzecz promowania i ochrony praw kobiet. W ciągu ostatnich 10 lat Komitet odnotował wiele osiągnięć Turcji w zakresie ochrony kobiet przed GBVAW, głównie dzięki wpływowi i realizacji Konwencji Stambulskiej.
Ponadto Komitet podkreśla ważny wkład tureckich ekspertów ds. praw człowieka w tej dziedzinie, takich jak profesor Feride Acar, były przewodniczący i członek Komitetu oraz pierwszy przewodniczący Grupy Ekspertów ds. Przeciwdziałania Przemocy Wobec Kobiet i Przemocy Domowej (GREVIO), niezależny organ ekspercki odpowiedzialny za monitorowanie wdrażania Konwencji stambulskiej, oraz profesor Yakin Erturk, były specjalny sprawozdawca ONZ ds. przemocy wobec kobiet, jej przyczyn i skutków.
Pomimo tych osiągnięć istnieją doniesienia, że wdrażanie Konwencji stambulskiej i odpowiednich przepisów krajowych działo się w ostatnich latach z opóźnieniem. Komitet jest poważnie zaniepokojony statusem kobiet i dziewcząt w Turcji, w szczególności ich ograniczoną ochroną przed GBVAW w wyniku decyzji Turcji o wycofaniu się z Konwencji stambulskiej.
Ponadto Komitet pragnie przypomnieć zasadę niepodzielności i powszechności praw człowieka zapisaną w Deklaracji Wiedeńskiej i Programie Działania z 1993 r. i silnie zakorzenioną w Konwencji CEDAW. Jak dobitnie stwierdzono w Deklaracji Wiedeńskiej: „Podczas gdy należy pamiętać o znaczeniu narodowych i regionalnych odrębności oraz różnych historycznych, kulturowych i religijnych kontekstach, obowiązkiem państw, niezależnie od ich systemów politycznych, gospodarczych i kulturowych, jest promowanie oraz ochrona wszystkich praw człowieka i podstawowych wolności”.
W tym kontekście Komitet uważa, że wypowiedzenie przez Turcję Konwencji stambulskiej stanowi celowo regresywny środek, który ogranicza zakres ochrony praw człowieka kobiet i jest niezgodne z tureckim obowiązkiem należytej staranności wynikającym z Konwencji CEDAW, aby zapobiegać przemocy i chronić kobiety i dziewczęta przed GBVAW. Wycofując się z międzynarodowych zobowiązań do zwalczania krajowych i innych form GBVAW, Turcja podważa uznanie bezwzględnie wiążących norm prawa międzynarodowego (ius cogens), takich jak zakaz tortur, kobietobójstwa i innych ciężkich form GBVAW, a także gwarancje materialna równość i niedyskryminacja.
W związku z nieuchronnym wypowiedzeniem przez Turcję konwencji stambulskiej, które wejdzie w życie 1 lipca 2021 r., Komitet ponownie wyraża zaniepokojenie wyrażone przez przewodniczącą Gladys Acostę Vargas podczas wirtualnego spotkania ze Stałym Przedstawicielem Turcji, które odbyło się 5 maja 2021 r., na które wezwała rząd Turcji do ponownego rozważenia, jako sprawy o najwyższym priorytecie i wszelkimi możliwymi środkami, swojej decyzji o wycofaniu się z Konwencji stambulskiej, która jeszcze bardziej osłabiłaby ochronę kobiet i dziewcząt podczas pandemii COVID-19, pozbawiła je nabytych praw i stałaby w sprzeczności z wyżej wymienionymi standardami i zasadami międzynarodowych standardów praw człowieka.
Jednocześnie Komitet zachęca rząd Turcji do wzmocnienia dialogu i współpracy z Komitetem w celu zapewnienia skutecznej ochrony praw człowieka i praw kobiet na mocy Konwencji CEDAW oraz realizacji jego obowiązków należytej staranności w celu wyeliminowania GBVAW, zgodnie z odpowiednimi zaleceniami Komitetu.
Tekst oryginalny: https://www.ohchr.org/EN/HRBodies/CEDAW/pages/cedawindex.aspx
Tłumaczenie: Centrum Praw Kobiet