Obchody 25-lecia Centrum Praw Kobiet upłynęły pod znakiem świętowania jubileuszu, wspominania i podsumowywania, co udało się osiągnąć w obszarze praw kobiet i przeciwdziałania przemocy wobec kobiet, ale też planowania dalszych działań Fundacji. Zwieńczeniem jubileuszu była gala, podczas której wręczone zostały wyróżnienia Centrum Praw Kobiet oraz Wyróżnienia Białej Wstążki, przyznawane od 10 lat wspólnie z Fundacją Jolanty Kwaśniewskiej „Porozumienie bez Barier”.
Zdjęcie z Jubileuszu 25 lat Centrum Praw Kobiet
Obchody jubileuszu Centrum Praw Kobiet odbywały się pod hasłem „Przeciwdziałanie przemocy wobec kobiet – międzynarodowe standardy, polskie realia”. W zaplanowanych panelach dyskusyjnych brały udział zarówno polskie, jak i zagraniczne ekspertki, które poruszały tematy systemu wsparcia dla kobiet doświadczających przemocy, zabójstw kobiet w związku z przemocą domową oraz sytuacji kobiet pokrzywdzonych w wyniku przemocy domowej w sądach rodzinnych.
Podczas uroczystego otwarcia, prowadzonego przez prof. Krystynę Duniec, senatorka Magdalena Kochan zarysowała pola koniecznych zmian w polskim prawie, m.in. wprowadzenia przepisów wyprowadzających sprawcę przemocy z domu. Prof. Marceline Naudi, reprezentująca GREVIO – instytucji monitorującej wdrażanie Konwencji o zapobieganiu i zwalczaniu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej (konwencję stambulską) – mówiła o ruchach społecznych przeciwdziałających wdrażaniu postanowień konwencji, której naczelnym celem jest zapewnienie bezpieczeństwa osobom pokrzywdzonym. Rosa Logar z sieci Women Against Violence Europe, podkreśliła, że rola instytucji państwowych w obronie praw kobiet i osób doznających przemocy jest niezbędna. Danuta Kuciewicz z Biura Pomocy i Projektów Społecznych m.st. Warszawy podsumowała współpracę Miasta i Fundacji. Idea, jaka jej przyświeca, to zapewnienie osobie pokrzywdzonej kompleksowej pomocy (prawnej, psychologicznej, instytucjonalnej) w jednym miejscu. Prof. Eleonora Zielińska zwróciła uwagę, że przemoc ze względu na płeć nie jest kategorią ideologiczną, lecz kryminologiczną, oraz że ma swoje konkretne przyczyny (jedną z nich jest utrwalony, wielowiekowy patriarchat). Pokreśliła też konieczność zmiany definicji gwałtu, która nie zmuszałaby ofiary do dowodzenia, że napastnik posługiwał się siłą fizyczną, przymusem, nadużył władzy lub użył podstępu, lecz uznawałaby za gwałt czynność seksualną dokonaną bez świadomej zgody drugiej osoby. Wicedziekana Okręgowej Rady Adwokackiej w Warszawie adw. Katarzyna Gajowniczek-Pruszyńska zwróciła szczególną uwagę na sytuację prawną ofiar przemocy, które pozostawione są same sobie i pozbawione pomocy profesjonalnego pełnomocnika. Mówiła również o doświadczeniach kobiet, ofiar przemocy i dyskryminacji w sferze zarobków, łamania konstytucji czy ograniczenia dostępu do funkcji i instytucji państwowych. Jako ostatni w tej części głos zabrał dr Adam Bodnar, Rzecznik Praw Obywatelskich, który wyraził podziw dla wieloletniej pracy CPK na rzecz ofiar przemocy oraz uhonorował Urszulę Nowakowską, prezeskę fundacji, Odznaką Honorową RPO.
W panelu dyskusyjnym poświęconym systemom wsparcia dla kobiet doświadczających przemocy – który poprowadziła Lilianna Otręba – Katarzyna Kądziela z Fundacji Izabeli Jarugi-Nowackiej, mocno podkreślała obowiązek zapewnienia przez państwo bezpieczeństwa i pomocy ofiarom przemocy. Posłanka Anita Kucharska-Dziedzic, powołując się na swoje wieloletnie doświadczenie w organizacji pozarządowej, przedstawiała propozycje możliwych rozwiązań, które ułatwiłyby niesienie pomocy ofiarom. Jej zdaniem pomoc powinna być systemowa i systematyczna – taka, jak definiuje ją konwencja stambulska. Ponadto zwróciła uwagę na konieczność rezygnacji z mediacji pomiędzy katem i ofiarą (aby można było prowadzić mediacje, strony mediujące musiałyby zajmować równorzędne pozycje – nie jest tak w przypadku kata i ofiary) oraz na konieczność dania policji możliwości szybkiego usunięcia sprawcy przemocy z lokalu, aby ofiary nie musiały uciekać wraz z dziećmi do domów samotnych matek. Podkreśliła też, że państwo powinno brać czynny udział w przywracaniu ofiar przemocy do życia społecznego oraz wspierać fundacje świadczące taką pomoc, zamiast odmawiać im wsparcia finansowego. Anna Osowska-Rembecka, kuratorka społeczna, zwróciła uwagę, że system wspiera przemoc wobec kobiet, nie zapewnia im koniecznego wsparcia socjalnego, a instytucjom brakuje edukacji oraz empatii. Rosa Logar starała się w tym panelu odpowiedzieć na pytanie, jak efektywnie pomagać ofiarom. Podkreśliła przy tym, że same zmiany prawne to zbyt mało – realną zmianę przyniesie organizacja sprawnego systemu pomocowego.
Kolejny panel dotyczył zabójstw kobiet w związku z przemocą domową. Dr Magdalena Grzyb z Uniwersytetu Jagiellońskiego zwróciła uwagę na różne sposoby kwalifikacji prawnej czynu. Zabójstwo żony lub partnerki bywa kwalifikowane jako pobicie ze skutkiem śmiertelnym, w związku z czym mordercy nierzadko otrzymują niższą karę niż przy kwalifikacji czynu jako zabójstwa (często poprzedzonego innymi aktami przemocy). Sędzina Jadwiga Żywolewska-Ławniczak podkreśliła, że kobiety, które dokonały zabójstwa swojego kata są zdecydowanie surowiej karane niż przemocowcy, którzy zabijają swoje partnerki. Prof. Marceline Naudi zauważyła, że przemoc wobec kobiet jest pewnym kontinuum opresyjnych zachowań: od seksistowskich żarcików czy internetowego stalkingu przez różne akty przemocy (fizycznej, ekonomicznej, psychicznej, seksualnej) aż po zabójstwa. Jako ostatnia w tym panelu głos zabrała Anna Lipowska-Teutsch z Towarzystwa Interwencji Kryzysowej, która mówiła o częstym zjawisku odczłowieczania ofiar morderstw na tle przemocy domowej (patrzeniu na nie przez pryzmat alkoholizmu, nazywanie ich „puszczalskimi”), co prowadzi do zafałszowywania obrazu i zdejmowania odium winy ze sprawców.
Pierwszy dzień obchodów 25-lecia CPK zakończył się spektaklem pt. „Królewna śni bal” w reżyserii Dagny Ślepowrońskiej i Moniki Perdjon w wykonaniu Teatru Scena za Ścianą, działającego przy CPK.
Drugi dzień obchodów rozpoczęła debata „Temida pod lupą” poświęcona sytuacji kobiet w sądach rodzinnych. Odbyła się ona w Senacie RP. Gości i gościnie powitał Tomasz Grodzki, marszałek Senatu, który w swoim przemówieniu zwrócił uwagę, że doświadczenie przemocy podkopuje u ofiary wiarę w wymiar sprawiedliwości. Dlatego na parlamentarzystach i parlamentarzystkach spoczywa obowiązek doskonalenia stanowionego prawa. Przywołał też konwencję antyprzemocową, która uznaje, że podstawą stanowienia prawa musi być równość wszystkich obywateli i obywatelek. Obiecał, że Senat będzie ten zapis traktował bardzo poważnie. Urszula Nowakowska podziękowała senatorce Magdalenie Kochan za pomoc w zorganizowaniu debaty w murach Senatu, a marszałkowi za powitanie i deklarację otwartości na głos organizacji pozarządowych i ich koncepcje rozwiązań legislacyjnych. „Bardzo wiele standardów, które mamy w Polsce niestety nie odpowiada tym, które zostały zapisane w konwencji stambulskiej i w dyrektywie unijnej, która zobowiązuje nas do szczególnego podejścia do kobiet doświadczających przemocy domowej, przemocy seksualnej. Mamy w Polsce wiele luk w prawie. Bardzo liczymy na to, że Senat będzie inspirowany naszymi postulatami i otwarty na występowanie z inicjatywą legislacyjną” mówiła. Prof. Małgorzata Fuszara podkreśliła, że na sytuacje kobiet starających się uzyskać rozwód ma wpływ zgłaszanie organom doznawanej przemocy. W kwestii alimentów zwróciła uwagę, że zdejmowanie z ojców obowiązku alimentacyjnego jest rodzajem przemocy ekonomicznej wobec kobiety i dziecka. Mec. Magdalena Czernicka-Baszuk zaczęła swoją wypowiedź od stwierdzenia, że w sądach rodzinnych jest gorzej niż było pod względem respektowania praw kobiet i dzieci. Sądy powszechnie nie wierzą w przemoc wobec kobiet i często nie zauważają, że dziecko będące świadkiem przemocy wobec matki, samo również jest ofiarą przemocy psychicznej. Pani Katarzyna, jedna z klientek Fundacji, opowiedziała o swoim doświadczeniu przemocy i niesprawiedliwym traktowaniu przez instytucje i wymiar sprawiedliwości. Anna Malicka ze stowarzyszenia Eurydyka mówiła o natychmiastowej konieczności reformy prawa do kontaktu z dzieckiem. Z aktualnych przepisów wynika, że dziecko ma obowiązek wziąć udział w spotkaniu, ale rodzic ma jedynie możliwość z tego prawa skorzystać. Sądy nie respektują uzasadnionych odmów kontaktu z dzieckiem, nakładają za to grzywny na rodzica sprawującego opiekę, jeśli do kontaktu nie dojdzie. Jolanta Zmarzlik z fundacji Dajemy Dzieciom Siłę zwracała uwagę na ignorowanie praw dziecka przez sądy rodzinne. Natalia Celej, prawniczka współpracująca z Centrum Praw Kobiet, dzieliła się swoimi zawodowymi doświadczeniami ze wspierania kobiet – klientek CPK, które wskazywały m.in. na stronniczość sędziów.
W drugim panelu w Senacie wzięły udział parlamentarzystki: senatorka Magdalena Kochan oraz posłanki: Wanda Nowicka, Anita Kucharska-Dziedzic i Monika Rosa. Wanda Nowicka podkreśliła, że dzięki obecności stronnictw progresywnych w parlamencie, będzie on otwarty na głos organizacji pozarządowych. Uznała, że jest to szczególnie istotne wobec powrotu regresywnego patriarchatu w życiu publicznym. Magdalena Kochan podkreślała, że w obszarze praw osób doświadczających przemocy domowej, konieczne jest urealnienie przepisów izolujących sprawcę przemocy od ofiary. Anita Kucharska-Dziedzic podkreślała, że prawa kobiet to prawa człowieka, a nie lewicowa agenda, i obowiązek ich ochrony jest ponadpartyjny. Podkreśliła też, że ważną rolę w kształtowaniu postaw respektujących prawa kobiet pełni edukacja seksualna. Monika Rosa zwróciła uwagę na to, że zmianie prawnej musi towarzyszyć zmiana społeczna, aby przepisy były zrozumiałe i respektowane.
Przed wieczorną galą w Mazowieckim Instytucie Kultury odbyła się sesja wspominkowa. Dorota Wellman przeprowadziła rozmowę z Urszulą Nowakowską, która podjęła się skrótowego podsumowania wieloletniej i wielopłaszczyznowej działalności Fundacji. Następnie głos oddano osobom, które od lat współpracują z CPK. Adw. Magdalena Czernicka-Baszuk mówiła o tym, jak doświadczenie pracy w fundacji ukierunkowało jej drogę zawodową i zdefiniowało postrzeganie praw człowieka. Lidia Olejnik, była dyrektorka Okręgowej Służby Więziennej w Opolu, wspominała, jak przygotowywała kobiety-zabójczynie swoich oprawców przebywające w zakładzie karnym do udziału w Trybunale ds. przeciwdziałania przemocy wobec kobiet organizowanym przez CPK w Sejmie RP. Agnieszka Ostrowska i Monika Perdjon, uczestniczki grup teatralnych działających przy CPK, opowiedziały o przedsięwzięciach artystycznych i ich walorach terapeutycznych. Alicja Rosicka, była dyrektorka oddziału Centrum Praw Kobiet w Gdańsku, opowiedziała między innymi o projekcie budowania niezależności finansowej kobiet i wyzwalania się z przemocy ekonomicznej.
Kolejnym punktem wieczoru było wręczenie Wyróżnień Białej Wstążki dla mężczyzn, którzy zasłużyli się reagując na różne formy dyskryminacji i przemocy wobec kobiet zarówno w życiu publicznym, jak i prywatnym. Projekt realizowany jest od 10 lat wspólnie z Fundacją Jolanty Kwaśniewskiej „Porozumienie bez Barier”. W tym roku wyróżniono 7 Laureatów w 5 kategoriach oraz jedno Wyróżnienie specjalne:
Kategoria: Wymiar sprawiedliwości
Tomasz Plasota – prawnik od lat specjalizujący się w prawie rodzinnym. Zagorzały propagator działań antyprzemocowych. Działa na rzecz kobiet, wspiera je na każdym etapie wyjścia z przemocowego środowiska.
Mikołaj Pietrzak – dziekan Okręgowej Rady Adwokackiej w Warszawie. W ramach działalności samorządowej wdraża na niespotykaną dotąd skalę politykę równościową. Wspiera i aktywnie uczestnicy w tygodniu przeciw przemocy wobec kobiet.
Kategoria: Organy ścigania
mł. asp. Paweł Pawlina – dzielnicowy z Posterunku Policji w Wierzbicy. Jest osobą bardzo zaangażowaną w pracę, wrażliwą na problem przemocy. Na bieżąco współpracuje z kuratorami rodzinnymi oraz do spraw karnych.
Kategoria: Osoba publiczna
Jacek Sutryk, Prezydent Wrocławia – od lat pomaga kobietom doświadczającym przemocy w rodzinie. Jak sam o sobie mówi, jest najbardziej pozarządowym samorządowcem; wie, że bez odpowiedniego wsparcia instytucjonalnego NGO-sy nie są w stanie działać skutecznie.
Kategoria: Osoba prywatna
Kajetan Seredyński – prowadził wolontaryjnie (wraz z wyróżnionym wcześniej Białą Wstążką Czesławem Tkaczem) zajęcia samoobrony dla kobiet w ramach współpracy z CPK w Żyrardowie. Uczestniczkami były w większości silnie straumatyzowane ofiary przemocy.
Krzysztof Niciejewski – laureat jest twórcą nieformalnej grupy Męskie Wsparcie Strajku. Jest ze Strajkiem Kobiet od pierwszego protestu, który odbył się 3. października 2016 roku we Wrocławiu. Uważny, ostrożny, nie zawłaszcza przestrzeni, pilnuje, żeby oddawać innym pole.
Kategoria: Media
Gazeta Wyborcza – regularnie publikuje artykuły i reportaże dotyczące przemocy wobec kobiet i dyskryminacji ze względu na płeć. Inicjowała i wspierała prokobiece kampanie społeczne. Była z CPK i Stowarzyszeniem BABA, kiedy dzień po czarnym proteście policja wkroczyła do biur CPK oraz BABY z nakazem wydania dokumentacji i zajęła komputery. Przeprowadzając akcją charytatywną ?Czytasz i pomagasz? wybrała Centrum Praw Kobiet jako jedną z trzech organizacji na rzecz, której został przeznaczony dochód ze sprzedaży prenumeraty.
Wyróżnienie specjalne dla pomysłodawcy i inicjatora Konkursu „Wyróżnienie Białej Wstążki” – Kazimierza Walijewskiego, który od samego początku zachęca mężczyzn do większego angażowania się w działania przeciwko przemocy wobec kobiet i wspierania kobiet, których prawa są łamane. W trakcie ponad 10-letniej współpracy dał się poznać jako feminista, który nie tylko chce wspierać kobiety i promować mężczyzn, którzy pomagają kobietom, ale również pracować z tymi, którzy tę przemoc stosują. Inicjator Stowarzyszenia Mężczyźni przeciw Przemocy.
Na gali nie mogła być obecna Jolanta Kwaśniewska, Założycielka i Prezeska Zarządu Fundacji „Porozumienie Bez Barier”, która skierowała do uczestników list. Z całego serca gratuluję Fundacji Centrum Praw Kobiet wspaniałego jubileuszu. Równocześnie z ogromną satysfakcją wracam myślami do wspólnych działań, podejmowanych przez nas na przestrzeni lat – paneli dotyczących przemocy w ramach pierwszych Kongresów Kobiet, różnych inicjatyw na rzecz równego traktowania płci, czy konkursu „Wyróżnienie Białej Wstążki”, który z powodzeniem organizujemy razem już po raz dziesiąty. Wierzę, że dzięki działaniom takich organizacji, jak Fundacja Centrum Praw Kobiet będziemy żyć w świecie wolnym od przemocy, w którym kobiety i mężczyźni w pełni korzystają z należnych im praw.
Następnie prezeska Fundacji oraz dyrektorki wszystkich oddziałów wręczyły wyróżnienia CPK dla:
- Ewy Chodakowskiej
- Gazety Wyborczej, Wysokich Obcasów i Fundacji „Wysokie Obcasy”
- Kacpra Kuszewskiego
- Rzecznika Praw Obywatelskich, dr hab. Adama Bodnara
- Barbary Labudy
- Wandy Nowickiej
- Profesorki Eleonory Zielińskiej
- Profesorki Małgorzaty Fuszary
- Profesorki Moniki Płatek
- Miasta Warszawa
- Izabeli Jarugi-Nowackiej
- Magdaleny Kochan
- Agencji reklamowej Dziadek do Orzechów
- Firmy Zurich i Zurich Foundation
- City Banku Handlowego
- Fundacji Batorego
- Miasta Wrocław
- Marty Lempart
- Jolanty Syposz-Wojtkowiak, prezeski Stowarzyszenia Dolnośląski Kongres Kobiet
- Joanny Waszkiewicz, Prezydentki Zarządu Soroptymist International of Poland
- Michała Jarosa
- Joanny Augustynowicz
- Diakon Haliny Radacz, duszpasterza Parafii Ewangelicko-Augsburskiej w Żyrardowie
- Krzysztofa Lucjana Chrzanowskiego, Prezydenta Żyrardowa
- Miasta Gdańsk
- Feministycznej Brygady Rewolucyjnej FeBRa
- Kompanii Piwowarskiej
- State Street Polska
- Avocado Vegan Bistro
- Pan Tu Nie Stał
- Miasta Łódź
Na zakończenie odbył się koncert Katarzyny Curyło & Roberta Osama, a goście zostali poczęstowani urodzinowym tortem.
Współorganizatorem Gali Białej Wstążki była Fundacja Jolanty Kwaśniewskiej Porozumienie Bez Barier.
Partnerem Gali Białej Wstążki byli: firma W. KRUK, Business Center Club oraz Ambasada Kanady.
Obchody Jubileuszu odbyły się pod patronatem: Prezydenta m.st. Warszawy oraz Rzecznika Praw Obywatelskich.
Organizację Jubileuszu wsparli: Mazowiecki Instytut Kultury, Agencja Dziadek do Orzechów, Etam, Etno Cafe, RomAnia Kulinaria, Wysokie Obcasy, Gazeta Wyborcza, Onet Kobieta oraz Wave.
