Nie ma bardziej sprawiedliwego narzędzia w polskiej demokracji niż referendum. Oddanie głosu ludowi, który wypowiada się na ważny temat, tym samym dając rządzącym wyraźny głos, w którą stronę naród chce, by władza podążała, to przecież idealne rozwiązanie. Teoretycznie. W praktyce referendum jest często rozwiązaniem niebezpiecznym i niezasadnym. Szczególnie w tematach takich jak aborcja.

Po pierwsze, prawa człowieka nie mogą podlegać referendum

Prawo do samostanowienia o swoim ciele jest jednym z podstawowych praw człowieka. Decyzja o ciąży, jej utrzymaniu bądź zakończeniu, się do tego wlicza. Twierdzenie, że kobieta nie decyduje tylko o swojej macicy, ale o też o życiu płodu, i dlatego mamy do czynienia z czymś wyjątkowym, jest niezasadne. Nie, póki nie jest się prawnie zobligowanym np. do oddawania płatu wątroby czy chociażby krwi osobie, której życie może to uratować. Osobie pracującej, mającej rodzinę i dzieci, a może nawet dziecku, które ma przed sobą całą piękną przyszłość? Osobie, która jeśli nie znajdzie dawcy krwi czy dawcy szpiku – umrze. Nie mamy jednak prawa, które wymaga tego od swoich obywateli. Nie ma też propozycji referendum w tej sprawie. I dobrze. Wynik takiego referendum mógłby ograniczać prawa o decydowaniu o sobie. Takiego referendum w ogóle być nie powinno, bo nikt nie ma prawa decydować o ciałach innych osób, nawet jeśli w efekcie umierają ludzie. Sytuacja z ciążą jest więc analogiczna. A jednak to, że kobieta ma obowiązek użyczyć swojej macicy dla życia płodu, jest określone prawnie i pojawiają się głosy, że powinno być rozstrzygnięte w referendum.

Po drugie, temat nie dotyczy każdego obywatela

Referendum ma sens wtedy, gdy temat bezpośrednio dotyczy lub może dotyczyć wszystkich, którzy w tym referendum biorą udział. Innymi słowy, w referendum ws. aborcji powinny brać udział wyłącznie osoby w wieku rozrodczym mogące zajść w ciążę. To już jest niezgodne z definicją referendum, chociażby dlatego, że mogą w nim brać udział wszyscy obywatele Polski powyżej 18. roku życia.

Zgodnie z polskim prawem 15-latki mogą w naszym kraju legalnie współżyć i tym samym – zajść w ciążę. Nie mogłyby jednak wyrazić swojego głosu w referendum ws. aborcji.

Temat aborcji oczywiście jest tematem, który dotyczy pośrednio osób z penisami. Ale pośrednio. Cis mężczyzna nigdy nie zajdzie w ciążę i tym samym nie powinien w tym zakresie mieć decydującego głosu. Absurd takiego referendum można zobrazować w ten sposób, że podczas niego 80-letni mężczyzna może decydować o tym, jak potoczy się życie nie jego, ale 16-letniej singielki w ciąży.

Po trzecie, pytania mogą być ułożone tendencyjnie

Pytania w referendum układa Sejm lub prezydent za zgodą Senatu. Rządzący. A rządzący, niezależnie od tego, kto u władzy jest, otrzymują tym samym możliwość manipulacji pytaniami. Często przytaczany przykład jest taki, że pytanie w referendum ws. aborcji może brzmieć: „Czy jesteś za zabijaniem nienarodzonych dzieci?”, co – gdyby padło w takiej formie – z pewnością wpłynęłoby na jego wynik. To prawda. Z drugiej strony przy rządach lewicowych można by obawiać się pytania typu: „Czy jesteś za skazywaniem kobiet na męki?”. Rządzący wszelkiej maści mogą wpływać na kształt pytań i tym samym wynik referendum. Dlatego w kwestii praw człowieka i w sprawach światopoglądowych wynik referendum zależy nie tyle od poglądów osób w nim głosujących, ile od sformułowania pytań, jakie w nim padną.

Po czwarte, liczba pytań wpłynie na wynik

Miłosz Wiatrowski słusznie zauważył na swoim Instagramie, że chwyty marketingowe mają w tym przypadku ogromne znaczenie. W 2018 roku sondaż IBRIS wykazał, że 54% osób było zdecydowanie ZA aborcją na żądanie, 15% raczej na TAK. To 69%. W 2020 roku (już po orzeczeniu Trybunału Konstytucyjnego Julii Przyłębskiej ws. aborcji z przesłanek embriopatologicznych) Kantar zrobił podobny sondaż, w którym tylko 22% było ZA aborcją na żądanie. A przecież nastroje społeczne były o wiele gorętsze niż dwa lata temu. Różnica polega na tym, że w tym drugim badaniu zadano 3 pytania, czyli o: złagodzenie prawa antyaborcyjnego, „kompromis” i zaostrzenie prawa antyaborcyjnego. I to pokazuje, jak działa znany i stosowany w marketingu efekt wabika. Można bowiem przyjąć, że większość respondentów nie chciała być zbyt radykalna i celowała w środek, a więc za tzw. kompromisem aborcyjnym z 1993 roku. To samo zadziałałoby, gdyby 3 opcje były inne: a) zakaz aborcji poza 3 wyjątkami, czyli „kompromis” b) aborcja na żądanie do 12. tygodnia c) „model kanadyjski”, czyli legalna aborcja przez cały czas trwania ciąży. Jest wielce prawdopodobne, że większość wybrałaby opcję B. Bo jeśli są 3 opcje najczęściej „wygrywa” środkowa (w marketingu – środkowa lub najdroższa). Dlaczego? Bo jest „nieradykalna”, a mało kto chce być radykalny w którąkolwiek ze stron. W 2018 roku IBRIS we wspomnianym sondażu zadał tylko 1 pytanie: o aborcję na żądanie do 12. tygodnia. Liczba pytań wpływa na wynik referendum.

To nie jest tak, że referendum jest zawsze złym wyborem. Referendum pozwala wypowiedzieć się ludowi, jest wspaniałym przykładem demokracji bezpośredniej, ale pod pewnymi warunkami: że nie dotyczy praw człowieka, że pozwala się wypowiedzieć każdemu obywatelowi, którego bezpośrednio dotyczy lub może dotyczyć problem, i że nie ma obaw co do manipulacji pytaniami, które w referendum padną. Temat aborcji nie spełnia żadnego z tych warunków.

[Prezentowany tekst zawiera stanowisko Autorki i ma za cel przedstawienie jej głosu w dyskusji, a nie oficjalnego stanowiska Centrum Praw Kobiet.]

To historia K.

Gdy K. się urodziła, jej mama usłyszała, że ma wielkie szczęście, że to córka, bo dziewczynki nie sprawiają problemów, są grzeczne i układne. Mając roczek K. zrobiła swoje pierwsze kroki i dowiedziała się, że teraz trzeba jej pilnować, bo przede wszystkim musi być ostrożna. K. próbowała jeszcze jakiś czas, ale w końcu zrezygnowała ze wspinaczek i samodzielnego eksplorowania świata, bo zawsze ktoś nad nią wisiał i ostrzegał, że coś jej się stanie, że nie da rady, że jest za mała, że nie powinna.

K. poszła do przedszkola chwilę przed 3. urodzinami. Tam dowiedziała się od koleżanek, że powinna mieć długie włosy, a nie krótkie, bo wygląda jak chłopak. Gdy się zdenerwowała, K. usłyszała od pań z przedszkola, że dziewczynka nie powinna krzyczeć, bo „złość piękności szkodzi”. Od tamtej pory aż do zerówki K. była stawiana przed chłopakami z grupy jako wzór posłuszeństwa. Pamięta, że była dumna, że jest wzorcową dziewczynką i pani ją lubi.

W połowie podstawówki K. miała chłopaka. Chciał ją dotknąć pod stanikiem, ale powiedziała, że się nie zgadza. Powiedział jej, że jest sztywna, nudna i nikt nie będzie jej chciał. Więcej nie odmawiała. Zrozumiała wtedy, że brakowało jej luzu.

Po maturze K. złapała dorywczą pracę jako kelnerka w barze. Uniform służbowy miał głęboki dekolt, za którym K. nie przepadała, bo klienci często odsuwali kufle, by musiała się bardziej pochylić, gdy po nie sięgała. Chichotali przy tym, a ona – choć czuła się nieswojo – uśmiechała się serdecznie. W końcu to był komplement. Podobała się im, a to przecież miłe.

Na studiach K. usłyszała od jednego z profesorów, że dziwi go jej obecność na tym kierunku, bo kobieta powinna być co najwyżej profesorową. Roześmiała się razem z męską częścią grupy. Skoro oni się śmiali, to musiał być dobry żart, a jej zwyczajnie brakowało dystansu.

Po studiach K. dostała staż w dużej firmie, w której pracowała nad ciekawym projektem. Co prawda staż był za grosze, ale po sześciu miesiącach podpisano z nią umowę za najniższą krajową. K. wiedziała, że to dla niej wielka szansa. W końcu nie ma doświadczenia, była młoda, a projekt jest niesamowitym wyzwaniem.

Gdy podczas jednego z wyjść służbowych K. dowiedziała się, że zarabia najmniej w zespole, a ma największy zakres obowiązków, poczuła się niesprawiedliwie potraktowana. Postanowiła rozmówić się z szefem. Przyszła jak zawsze przygotowana. „Pracuję tu już długo i jestem odpowiedzialna za coraz większe projekty. Czy mogłabym dostać podwyżkę?”. Ale niestety, nie było na nią budżetu, może za rok. K. powiedziała, że rozumie i wyszła. Tak szczerze, to ucieszyła się, że jej nie zwolnił za tę bezpośredniość.

Minęły 3 lata. K. dostała „podwyżki” tyle razy, ile razy podnoszona była najniższa pensja krajowa. Wciąż słyszy od szefa, że nie ma budżetu na więcej, ale rozumie – tego się nie da przecież przeskoczyć. Wciąż słyszy od mamy, że ma szczęście, że może tam pracować. To prawda, w końcu bezrobocie rośnie, a ona ma pewną robotę. Wciąż śmieje się z żartów kolegów, w których kobieta przedstawiana jest jako głupia. Totalnie widzi w nich siebie, bywa taką gapą! Wciąż uśmiecha się, gdy kierowcy samochodów na nią trąbią. Co tu kryć, podoba się jej, że jest komplementowana również w taki sposób.

Od małego wychowywana na posłuszną, grzeczną, niewychylającą się przed szereg. Od początku programowana na wartą mniej niż jakikolwiek mężczyzna. Od dziecka uczona tego, by być atrakcyjną dla innych, nie dla siebie.

To historia K.

K. jak Kobieta.

Kończy się rok, więc jak wielu i wiele z Was robię w głowię posumowanie 2020 roku. Problemy, jak każdy, miałam, ale one nie wysuwają się na pierwszy plan. Obrazy służb medycznych w kombinezonach zostaną mi w pamięci, jak zapewne większości. Szok jakiego doznałam widząc ogrom policji obstawiającą prywatny dom w Warszawie również zapamiętam. Bo przecież kobiety nadal długo czekają na interwencje chowając się gdzieś z dziećmi przed sprawcą przemocy. Deficyty kadry są przecież… Poczucie po ogłoszeniu „wyroku” „Trybunału Konstytucyjnego”, że popełniłam błąd zostając w Polsce 20 lat temu.

Jednak ogół jest tylko tłem, a każdy z nas zastanawia się nad swoimi prywatnymi marzeniami, porażkami, sukcesami. Myśląc pod tym kątem widzę, że zadbałam o los wielu osób. Są mi wdzięczne, dobro wraca (nawet czasem pod ten sam adres). To wielkie szczęście, bo zamieniam zło, które mnie  spotkało, w dobro. Można. Z drugiej strony to daje hejt i agresję, której nie rozumiem i rozumieć nie chcę.

No, ale miało być o moich osobistych marzeniach… nie będzie. Zabrakło czasu, energii, przestrzeni. Jak co roku. Ciągle słyszę, że powinnam mieć więcej egoizmu. Nie umiem. I już mnie nudzi coroczne stwierdzenie, więc zaczęłam się zastanawiać, dlaczego. Prócz tego, że pomaganie sprawia mi ogromną satysfakcję, to gdzieś głęboko we mnie są nadal komunikaty, jakie mi wiele osób wbiło do mojej małej główki. Większości się pozbyłam inne nadal domagają się głosu.

Mała dziewczynka oskarżana o złe intencje będzie zawsze udowadniać, że jest inaczej. Nauczona, że jej potrzeby nie są ważne (bo kobieta ma się opiekować innymi) będzie swoje potrzeby zawsze odsuwać na bok, jako mniej istotne. Jeśli słyszała, że powinna być miła i uśmiechnięta, to się nauczyła używać maski zadowolenia nawet, gdy chce się jej płakać. A przecież płakać nie chce, bo wie, że wtedy „marze się”, a „baby tylko to potrafią”. Ona potrafi więcej, więc zrobi wszystko, aby to udowodnić.

Standardem jest brak zadowolenia ze swojego wyglądu. Prócz medialnego przekazu idealnego ciała dochodzi nauka dziewczynek, w co powinna się ubierać, jak czesać „bo jest dziewczynką”. Gdy jest kobietą odkrywa, że niekoniecznie chce tego, czego ją nauczono. No i na zawsze pozostanie w niej konflikt własnych pragnień z „powinnością”.

Oczywiście rozum działa i wie, że nie musi, jednak nasz mózg to nie tylko część analityczna, ale również emocjonalna. W przypadku doświadczenia krytyki, krzyków, bicia, wykorzystywania seksualnego, zaniedbania, agresji rówieśniczej w dzieciństwie, część emocjonalna mózgu działa inaczej. I nawet po psychoterapii do końca życia racjonalność walczy z emocjami. Na budowę mózgu nie mamy wpływu.

Ile z nas, dorosłych kobiet, nie doświadczyło żadnej przemocy w dzieciństwie? Mało.

Żyjemy w bardzo straumatyzowanym społeczeństwie. Wielopokoleniowe deficyty emocjonalne, ściśle związane z historią Polski. W większości rodzin (zwłaszcza starszych pokoleń) nadal chodzenie do psychologa czy psychiatry to wstyd.

W naszym kraju ugruntowany jest patriarchat. To on wciska nas w role, których często nie chcemy. I wcale nie musimy ich wypełniać.

Dwa powyższe czynniki stawiają Cię na straconej pozycji, jeśli urodzisz się dziewczynką w Polsce. Prawdopodobnie już po twoich narodzinach Twojej matce zszyją porodowe pęknięcie/nacięcie tak, aby ona czuła ból, ale jej mężowi „było dobrze” w czasie przyszłych stosunków. Potem wiele lat nauki, jak się kobietę traktuje i gdzie jej miejsce.

Tegoroczne protesty pokazują, jak bardzo mamy dość. Do rządzących nie dociera. Do części społeczeństwa też.

Ale to od nas zależy nasz los w 2021 roku. Czy będziemy słuchać patriarchalnych nauk, jakie nam wpojono. Czy będziemy siedzieć cicho, gdy obierają nam nasze prawa. Czy pozwolimy decydować mężczyznom o naszych losach? Czy będziemy zaspokajać potrzeby innych kosztem swoich?

Wszystko ma swój początek i koniec. Rok 2020 pokazuje, czego chcą Polki. Nie pozwólmy na kontynuację złych „tradycji” łamiących prawa nasze, naszych córek, matek i sióstr.

Uda się nam, bo jesteśmy silne. Znosiłyśmy patriarchat i wytrzymałyśmy. Damy radę wywalczyć lepsze jutro.

Niektóre nierówności w traktowaniu kobiet i mężczyzn są tak długo z nami, że często pozostają zupełnie niezauważane. Ot, tak po prostu jest. Widać tak być musi. Na pewno są jakieś powody. Ale czasem wystarczy się na danym temacie na chwilę zatrzymać, by dostrzec, że sensu i logiki w nim nie ma. Tak jest również w przypadku nierównego dostępu do antykoncepcji.

Nie, żeby z tym było w ogóle „dobrze”. Zaprezentowany w październiku tego roku Atlas Antykoncepcyjny w obrazowy sposób przedstawia, jaki jest dostęp do antykoncepcji w 46 krajach Europy. I plasuje Polskę na ostatnim miejscu. Tak, za Białorusią, Rosją czy Węgrami. Co więcej, to nie jest tak, że te różnice są minimalne – Polskę (i tylko Polskę) wyróżnia osobny kolor. Tak bardzo odstajemy w tym zakresie od innych krajów Starego Kontynentu.

Z perspektywy osoby mieszkającej w dużym mieście można pomyśleć, że coś w tych danych nie gra. Przecież prezerwatywy można kupić na każdym rogu, ale… tylko prezerwatywy. Jak mówi Aleksandra Wejdelek-Bziuk, wspólniczka w kancelarii Praga Adwokaci i autorka bloga adwokatkobiet.pl: „Trudno szukać w sieciówce prezerwatyw dla kobiet, nie mówiąc już o kapturkach czy innych środkach tego typu. Nie ma ich też w wielu aptekach”. Ale z drugiej strony, to nie są najpopularniejsze metody antykoncepcji stosowane przez kobiety. Te najczęściej wybierane przepisuje ginekolog, a problemu z dostępem do tego specjalisty raczej nie ma. I owszem, w mieście jest to zwykle prawda, ale… tylko w mieście, a kobiety mieszkają też w małych miejscowościach i na wsiach. Dodatkowo, jak zauważa Wejdelek-Bziuk: „osoba niepełnoletnia nie może bez zgody prawnego opiekuna nawet udać się sama do lekarza. Mimo że zgodnie z prawem może rozpocząć współżycie seksualne”. Już w tych kilku zdaniach widać, jak wiele jest nierówności w dostępie do antykoncepcji, a warto wiedzieć, że przy tworzeniu Atlasu Antykoncepcyjnego pod uwagę brano różne czynniki, w tym np. edukację seksualną czy dostępność antykoncepcji awaryjnej na żądanie…

I tu pojawia się pierwsza naprawdę jaskrawa skaza. To kobieta, w przypadku gdy potrzebuje antykoncepcji awaryjnej, musi znaleźć lekarza, który nie powoła się na klauzulę sumienia i wypisze jej receptę. To kobieta następnie musi znaleźć aptekę, w której tę receptę zrealizuje. Oczywiście musi mieć też na to pieniądze, bo tzw. tabletka po nie jest refundowana i kosztuje około 150 zł. Wszystko z tykającym z tyłu głowy zegarem, odliczającym sekundy do momentu, w którym na przyjęcie tabletki będzie „za późno”. Czy tak samo utrudniony byłby dostęp do antykoncepcji awaryjnej, gdyby to mężczyzna potrzebował takiej pigułki? To oczywiście pytanie bez odpowiedzi, ale jest pewna metoda antykoncepcji, analogiczna dla obu płci, która doskonale obrazuje, jak z tym dostępem do antykoncepcji jest.

Mowa o zabiegach podwiązania jajowodów u kobiety i nasieniowodów u mężczyzny. Oba te zabiegi mają wysoką skuteczność w zapobieganiu ciąży i teoretycznie są odwracalne. Dane, które można znaleźć w internecie, mówią, że w przypadku wazektomii (podwiązanie nasieniowodów) istnieje od 30 do 85% szansy na przywrócenie płodności. Z kolei po salpingotomii (podwiązanie jajowodów) mamy do czynienia z odwracalnością zabiegu na poziomie 20-90%. Co więcej, psycholożka, seksuolożka i edukatorka seksualna Katarzyna Koczułap na swoim Instagramie przedstawiła dane z metaanaliz, z których wynika, że w przypadku wazektomii „metaanaliza badań z 2014 roku (Herrel i inni) mówi o średniej skuteczności 73% szans na ciążę (przeanalizowana próba: 6633 osoby, przeanalizowanych badań: 31)”, a w kwestii salpingotomii: „metaanaliza z 2017 roku (Seeters i inni) mówi o skuteczności odwracalności na poziomie 42-69% szans na ciążę w zależności od wieku pacjentki (przeanalizowana próba: 10689 osób, przeanalizowanych badań: 37)”.

Jak widać, rozstrzał jest ogromny, bo i zmiennych jest wiele, a zabiegi odwracające są skomplikowane. Dlatego też w praktyce szansa na powrót płodności w obu przypadkach jest niewielka, a podwiązanie jajowodów i nasieniowodów w celach antykoncepcyjnych wykonuje się z założeniem, że będzie to zabezpieczenie trwałe.

To znaczy wykonuje się, ale nie w Polsce. A przynajmniej tak być nie powinno. Według polskiego prawa bowiem: „Kto powoduje ciężki uszczerbek na zdrowiu w postaci: pozbawienia człowieka wzroku, słuchu, mowy, zdolności płodzenia (…) podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od 3 lat” (art. 156 kk). Zgodnie z tym artykułem kodeksu karnego uznaje się, że zarówno wazektomia, jak i salpingotomia z powodów antykoncepcyjnych powinny być w Polsce nielegalne. Oba te zabiegi zapewniają szansę na przywrócenie płodności, jednak jest to szansa głównie teoretyczna. A jednak – niespodzianka! – wazektomia w celach antykoncepcyjnych jest w Polsce przeprowadzana, a salpingotomia nie.

Na stronie internetowej wazektomia.com widnieje informacja, że w Polsce wazektomia jako metoda antykoncepcji nigdy nie była zabroniona ani karalna. Znajdziemy tam też opinię prof. Mariana Filara, kierownika Katedry Prawa Karnego i Polityki Kryminalnej UMK w Poznaniu: „Zdolność płodzenia jest dobrem indywidualnym i nie należy do społeczeństwa, tylko do konkretnego człowieka. Jeśli zgadza się on, aby tę zdolność utracić, a jest choćby kilkunastoprocentowa szansa na zabieg odwrotny, to nie ma problemu”. I trudno się z tym nie zgodzić. Każdy człowiek powinien mieć prawo w pełni decydować o swojej płodności. Ale nie w Polsce. W Polsce może to zrobić tylko mężczyzna, i to też nie każdy. Choć wazektomię na żądanie wykonuje się u nas od lat i nic nie wskazuje na to, by miało się to zmienić, to jednak jest to zabieg kosztowny (ok. 2000 zł) i nie każdego na niego stać. Ale jest możliwy. Na legalne podwiązanie jajowodów kobieta w Polsce, nawet prywatnie, nie ma szans.

Pytanie o to, dlaczego tak jest, pozostanie prawdopodobnie bez odpowiedzi. Można uznać, że dlatego, że salpingotomia jest zabiegiem bardziej skomplikowanym niż wazektomia, o czym mówi zapytana przeze mnie dr n. med. Karolina Maliszewska, psycholog oraz położnik-ginekolog w trakcie specjalizacji: „Wazektomia to zabieg skuteczny, krótki, przeprowadzany przez lekarza w znieczuleniu miejscowym. Podwiązanie jajowodów to metoda radykalna. Zamknięcie jajowodów odbywa się podczas zabiegu chirurgicznego w znieczuleniu, takich jak laparotomia (czyli otwarcie jamy brzusznej, np. podczas zabiegu cięcia cesarskiego) lub laparoskopia. Bez hospitalizacji jest to absolutnie niemożliwe”. Ale przecież prawo nie warunkuje legalności zabiegu od stopnia jego skomplikowania, lecz jedynie od efektu – w obu przypadkach mamy do czynienia z utratą płodności (wskaźnik Pearla dla wazektomii to ok. 0,2, a dla salpingotomii ok. 0,5), a w przypadku podwiązania nasieniowodów odwracalność zabiegu również jest w dużej mierze teoretyczna.

Można też uznać, że kobieta i mężczyzna po zabiegach podwiązania jajowodów i nasieniowodów  w zasadzie nie utracili trwale zdolności płodzenia. W obu przypadkach możliwe jest bowiem nie tylko podjęcie próby przywrócenia płodności, ale też… zapłodnienie pozaustrojowe.

Nie ma nic dziwnego w tym, że kobieta ze względu na uwarunkowania biologiczne potrzebuje konsultacji medycznej w celu dobrania hormonalnych środków antykoncepcyjnych. Zapytana o to przeze mnie lek. Maliszewska mówi, że to niezbędne „ze względu na konieczność oceny przeciwwskazań, wykluczenia ciąży (choć wystarczyłby też domowy test ciążowy) i ogólną kontrolę lekarską”. Nie ma więc wątpliwości, że tak być powinno.

Dziwi natomiast to, że te środki nie są dofinansowane, tak by każda kobieta, niezależnie od sytuacji finansowej, mogła zabezpieczyć się przed ciążą. Dziwi ogromnie, że w nagłej sytuacji musi zostać wypełniony szereg formalności, aby kobieta miała szansę kupić antykoncepcję awaryjną w kraju, w którym dostęp do ginekologa jest utrudniony. Ale nade wszystko dziwi, że Polak może legalnie, na własne życzenie „pozbawić się płodności”, a za Polkę, jak to zwykle bywa – wiedzą lepiej inni.

Życie mnie nauczyło, że zawsze może być gorzej. Ale przecież okrucieństwo przemocy powinno mieć jakieś granice. Dalekie, wypaczone i straszne, ale JAKIEŚ powinno.

Jednak nie.

Nie ma.

Wracam do domu z fundacji i ryczę, bo nie jestem w stanie przestać. Cieszę się, że słońce od rana świeci, więc okulary ciemne i duże wzięłam. Łzy wycieram ukradkiem.

Idę do domu i zastanawiam się, jak mam przejść do swojego życia. Jak robić obiad. Bo robienie obiadu jest niczym wobec tego, co dzieje się w tamtej rodzinie. W brzuchu ucisk. Rozpaczliwe myśli, czy jeszcze coś więcej można zrobić. Wielki znak zapytania, czy ta kobieta i którekolwiek z jej dzieci nawet po przebytej psychoterapii będą w stanie kiedykolwiek normalnie żyć.

Świadomość, że jak sprawcę dziś wyprowadzą to kobietę czeka lincz. Bo jak ona mogła, bo on przecież taki dobry, bo na własnego męża doniosła, bo ojca dzieciom zabrała itd.

Moje myśli gonią jak szalone. Czy ona w ogóle dojedzie do tego przedszkola jak tak się trzęsie? Czy wytrzyma i nie skończy ze sobą? Czy on jej nie zabije? Czy aresztują sprawce zanim znów podniesie rękę na dziecko?

Kilka rundek w parku dla ochłonięcia. Nie działa. Trzydziesty raz analizuję punkt po punkcie działanie – zrobiłam wszystko. Kilka głębokich wdechów i biorę się w garść. Trzeba robić swoje. Więc idę do domu, robię obiad, dopytuję o lekcje. Syn robi mi herbatę – napij się mamo, kiepsko wyglądasz. Dziękuję. Pijąc herbatę myślę o dzisiejszej klientce w siniakach. Ona wygląda gorzej ode mnie. Może wyglądać znacznie gorzej, jeśli sprawcy szybko nie zamkną.

Głęboki wdech i zmywam naczynia. Myślę o kobietach, które ostatnio się zgłosiły o pomoc. Boję się o nie.

Boję się, że coraz więcej przemocy będzie. Bo jest coraz więcej. Bo zmiany prawne idą w strasznym kierunku. Prowadzą kobiety do trumny po drucie kolczastym. Zawijają ten drut ich dzieciom w okół szyi. A rząd mówi, że przemoc wobec kobiet to marginalny problem.

Margines ma swoją długość. Początek i koniec.

Przemoc domowa też ma koniec. Gdy się odejdzie. Od sprawcy lub od życia. Nie macie pojęcia, jak bardzo można marzyć o własnej trumnie. O tym, aby w niej być. Wreszcie bezpiecznie i w spokoju. Bo tam już nie ma bólu rozdzierającego duszę na strzępy. Bo rozdzierane ciało boli mniej.

Ale jak się jest matką to śmierć jest luksusem, na który kobietę nie stać. Bo jeśli jej zabraknie to dzieci zostaną tylko ze sprawcą. Nikt ich swoim ciałem nie zasłoni – tak tylko na marginesie zaznaczam.